[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ale nie może to być swoboda doty-cząca obszaru przyzwolenia na negację norm moralnych (w tym norm moralnych ogólnieważnych w rodzaju nie rób krzywdy ) i społecznych.Współcześni wychowawcy skupieni w różnych instytucjach i rzeczywiście zatroskanio dobro wychowanka i rodziny, często stają w obliczu dylematu, dającego się przedstawićpytaniem: Jakie jest usytuowanie edukacji w systemie wartości podopiecznego i jego rodziny,skoro funkcjonowanie tego podopiecznego narusza liczne nieraz zasady i normy współżycia?Towarzyszy temu refleksja dotycząca jakości przystosowania człowieka do życia społecz-nego w sposób warunkujący sukces systemowy zarówno indywidualny, jak i zbiorowy.W literaturze specjalistycznej obecny jest pogląd, że człowiek społecznie przystosowa-ny jest gotowy przejawiać zachowania służące zaspokojeniu jego potrzeb osobistych, alez uwzględnieniem pozytywnego zapotrzebowania społecznego (Spionek, 1975, 18).Uzna-jąc użyteczność tego poglądu łatwo jest wskazać, że zachowania trudne wychowawczo/za-burzone, będą utrudniać lub (w przypadku ich większego natężenia), wręcz uniemożliwiaćosiągnięcie sukcesu wychowawczego.Zwykle nie powinno być trudności z informowaniem wychowanków, które z ich zacho-wań są pozytywne, czyli dobrze służą rozwojowi indywidualnemu i społecznemu.Zdarzasię jednak, że przejawiane przez podopiecznych zachowania nie są w porę i skutecznie ko-rygowane.Może to być wynikiem wielu okoliczności, w tym m.in.związanych z poziomemwspółpracy międzyinstytucjonalnej i jakością przygotowania merytorycznego wychowaw-ców/pracowników instytucji.Naturalnie, nie można zapomnieć o przejawianej przez rodzi-ny wychowanków wychowalności, rozumianej jako gotowość do pozytywnego zareagowa-nia na oferowane im oddziaływania wychowawcze.Dla pedagogów oczywiste jest, że jeśliwychowanek i jego środowisko nie otrzymają w porę informacji o szkodliwości niektórychzachowań nieuchronnie dojdzie do eskalacji problemów i znacznie trudniej będzie możnaje korygować niż we wstępnych fazach wystąpienia.130 Trudności wychowawcze w okresie adolescencji diagnoza, oddziaływania, efektyUczniowskie zachowania trudne a system wychowawczyStosowanie pojęć trudności wychowawcze czy zachowania trudne , wymaga więcsprecyzowania.W niniejszym artykule przedmiotem zainteresowania są:" zachowania negatywnie eskalujące, nasilające się, co przy braku korekty wychowaw-czej może doprowadzić nawet do postaci antyspołecznej;" zachowania trudno korygowalne w wyniku wystąpienia u wychowanków (i ich ro-dzin) niskiego poziomu wychowalności;" zachowania godzące bezpośrednio w dobro drugiego człowieka, nawet na najmniej-szym poziomie nasilenia (naturalnie chodzi także o zachowania przemocowe);" zachowania negatywne, przejawiane na tle rówieśniczych grup podkulturowo dewia-cyjnych.Przyjęty zakres oznacza, że w treści artykułu nie znajdą się szersze odniesienia do zacho-wań dających się skorygować w toku bieżących standardowych oddziaływań wychowaw-czych.Sytuacje, gdy wychowawcy podejmują wysiłek związany z bieżącą korektą zachowańuczniowskich są codzienne i jest to wpisane w rzeczywistość np.szkół.Artykuł omawiawięc zachowania niejako poważniejsze, mogące skutkować negatywnie w wymiarze spo-łecznie szerszym (np.całej klasy szkolnej, placówki, wpływać na zmianę indywidualnieuznawanych systemów wartości wychowanków).Znaczna część omawianych w artykule zachowań jest przedmiotem zainteresowaniaprawa.System norm prawnych dotyczących nieletnich i rodziny (prawo rodzinne i prawodotyczące rodziny), jest złożony i składa się z wielu regulacji.Obecnie celowe jest przywoła-nie dwóch charakterystycznych dokumentów: ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich(Dz.U.2010 Nr 33, poz.178) i kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (tekst jednolity, obowią-zujący od 11 VII 2012: Dz.U.2012 Nr 131, poz.788).Analiza licznych opracowań specjalistycznych, w także własna działalność diagno-styczna (zob.Wach, 2009), pozwalają na wskazanie, że w etiologii zachowań uznawanychza trudne wychowawczo, dostrzegalne jest występowanie charakterystycznych związkówzależnościowych między dysfunkcjami rodziny, patologiami instytucji wspomagającycha trudnościami wychowawczymi o charakterze eskalującym.Występują tu skomplikowanezależności o charakterze cyrkularnym i nie da się jednoznacznie wskazać linearnie rozu-mianych przyczyn i skutków .Efekty zaniedbań systemowych w dziedzinie wychowaniamłodzieży i wspierania rodzin, skorelowane z niskim poziomem pozytywnej kontroli spo-łecznej, są z reguły trudne do wychowawczego opracowania.Stopień komplikacji sytuacjidodatkowo rośnie w przypadkach występowania obciążeń środowiskowych, związanychz ekskluzją społeczną, wyuczoną bezradnością czy kryminogennością.Podkreślenia wymaga znaczenie dysfunkcji w obszarze wychowania rodzinnego.Szcze-gólnie chodzi o rodzicielski wpływ modelujący zachowania adolescentów.Element ten wy-stępuje praktycznie w etiologii wszystkich przypadków zachowań trudnych i celowe jestzadanie ogólnie diagnozującego pytania o kompetencje społeczne rodzin/rodziców.Sprawajest poważna, bo w świetle licznych analiz i doświadczeń, uzasadniona staje się teza mówią-ca o tym, że dysfunkcje w tym obszarze nakazują zaliczyć rodzinę do kręgu wykluczonychspołecznie, lub co najmniej takim stanem zagrożonych.131 Tomasz WachDo istotnych czynników zaburzających jakość społecznego funkcjonowania rodzin na-leży niestety zaliczyć także ubóstwo.Czynnik biedy nasila się w odniesieniu do licznychgrup społecznych i uzasadnione jest podkreślanie konieczności podejmowania jakichśprzedsięwzięć zaradczych.Mimo, że ubóstwo jest ludzkości znane i zostało szeroko opisa-ne w literaturze (Holla, 2011, 122), to oczywiście konieczne jest analizowanie okolicznościwspółcześnie z nim związanych.Ponieważ deficyty wychowawcze w rodzinach nie mają bynajmniej prostej etiologiii najczęściej są efektem działania wielu złożonych okoliczności, to zasadne jest pytanieo cechy skutecznych działań wychowawczo-korekcyjnych (wspierających), podejmowanychwobec tych środowisk.W świetle dostępnej wiedzy teoretycznej i praktycznej, możliwe jestwskazanie na taki katalog i warto dodać, że nie musi on być zbytnio szeroki.Podkreślając złożoność omawianej problematyki, za główną cechę podejmowanychczynności wychowawczych należy uznać usystematyzowanie.Oznacza to planowość po-dejmowanych działań, poprzedzonych prawidłową diagnozą.Powinny to być przedsięwzię-cia zindywidualizowane wobec osób i ich wąskich środowisk (rodzin).Powinny być takżenacechowane możliwością realizacyjną, co oznacza, że planować i wdrażać można tylko tez nich, które poddadzą się weryfikacji poprzez końcowe kryterium skuteczności, ale natu-ralnie ich projektowanie musi mieć solidne podłoże teoretyczne, wykorzystujące podejścieinterdyscyplinarne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]