[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Feng stanowił wyrazną zapowiedz nadchodzących ciemności.Jednak na szczycie, unoszącym się wysoko w chmurach, pa-nowała nieograniczona wiara w zdolność ludzi do zmienianiaziemi i nieba.W grudniu 1957 roku Chen Zhengren, jeden z naj-bardziej zaufanych towarzyszy Mao, zaatakował konserwatyzm prawicowców , którzy powstrzymywali entuzjazm mas w kam-panii wodnej.Było to wezwanie do Wielkiego Skoku Naprzód39. Rozdział 4Wezwanie do bojuPrzez serce Chin płynie mulista rzeka.Ma pięć i pół tysiącakilometrów długości, zródła w jałowych górach Qinghai, a uj-ście w zatoce Pohaj, wysuniętej najbardziej na zachód zatoceMorza %7łółtego, w pobliżu Pekinu.W górnym biegu płyniegórskimi dolinami i jej wody są czyste; pokonawszy jednakstrome skały i przełomy, meandruje przez gliniastą lessowąrówninę, zmywając miękkie muliste osady, gromadzone lata-mi przez silne wiatry.Ponieważ zagarnia ił i piasek, jej wodyprzybierają brudny kolor ochry.W dolnym biegu rzeka płyniewolniej i lessy osadzają się na dnie, wskutek czego korytostopniowo się podnosi i na brzegach trzeba budować wałyochronne.Zanim Rzeka %7łółta dotrze do starożytnego miastaKaifeng, dno znajduje się już dziesięć metrów powyżej pozio-mu okolicznych pól.Jeśli wał na lewym brzegu pęka, płaskąrówninę zalewa woda.Rzeka jest więc jednym z najbardziejznanych zagrożeń natury.Sam Kaifeng był kilkakrotnie zale-wany, opuszczany i ponownie budowany.Tradycyjną obronąprzed powodzią były rowy i wały.Ich skuteczność była jednakniewielka, ocenia się bowiem, że rzeka niesie około 1,6 mi-liarda ton mułu rocznie.Wyrażenie gdy wody Rzeki %7łółtejbędą przejrzyste jest chińskim odpowiednikiem zwrotu naświęty nigdy .59 Inne tradycyjne wyrażenie zapowiada przyjście cudownegoprzywódcy: gdy pojawi się wielki człowiek, Rzeka %7łółta staniesię czysta .Czy przewodniczący Mao zdoła oswoić rzekę, któ-ra wylewa tak często, że zyskała przydomek Smutek Chin ?Wczesne plakaty propagandowe ukazują go siedzącego w za-myśleniu na głazie nad rzeką, być może rozważającego sposobyoczyszczenia wód�.W 1952 roku, gdy zrobiono te zdjęcia, Maopodróżował wzdłuż rzeki i wypowiedział jedno, nieco niejas-ne zdanie: Roboty nad Rzeką %7łółtą muszą być dobrze prze-prowadzone �.Między inżynierami wybuchły gorące spory natemat tego przedsięwzięcia, Mao natomiast trzymał się z boku.Ostatecznie zwyciężyła frakcja opowiadająca się za wielką za-porą.Radzieccy eksperci, którzy sami uwielbiali gigantyczneprzedsięwzięcia, zbadali rzekę w jej dolnym biegu i uznali, żeodpowiednim miejscem będzie Sanmenxia (Wąwóz TrzechBram) w Henanie.W kwietniu 1956 roku przedstawiono pro-jekt zapory, przewidującej lustro wody na wysokości trzystusześćdziesięciu metrów, co oznaczało konieczność przesiedle-nia blisko miliona ludzi, ponieważ zalanych miało zostać oko-ło 220 tysięcy hektarów ziemi.Realizację projektu oficjalnierozpoczęto w kwietniu 1957 roku, mimo zastrzeżeń zgłasza-nych przez kilku inżynierów specjalizujących się w konstruk-cjach wodnych.Huang Wanli, wykształcony w Ameryce geolog,który zwiedził wszystkie większe zapory w Stanach Zjednoczo-nych, twierdził, że próba oczyszczenia rzeki z osadów pociągnieza sobą grozne konsekwencje.Zatrzymywanie piachu i lessuprzez wielką tamę ograniczy żywotność sztucznego zbiornikai w końcu doprowadzi do katastrofy.Wtedy zainterweniowałMao.Cóż to za bzdury? brzmiał gniewny tytuł jego artyku-łu, opublikowanego w czerwcu 1957 roku w Dzienniku Ludo-wym .Huang został w tekście oskarżony o szereg przewinień,między innymi o to, że atakuje Przewodniczącego, działa naszkodę partii, propaguje burżuazyjną demokrację i podziwiał60 obce kultury�.Oznaczało to koniec wszelkiej krytyki zaporyw Wąwozie Trzech Bram.Do końca 1958 roku Rzekę %7łółtą przegrodzono.Przemiesz-czono około sześciu milionów metrów sześciennych ziemiw iście faraońskim przedsięwzięciu wykorzystującym pracędziesiątków tysięcy chłopów.Rok pózniej zapora była gotowa.Popłynęła czysta woda.Pierwotny projekt przewidywał jednak-że budowę kilku przepustów i rur, dzięki którym zbierające sięosady miały przepływać przez tamę.W pośpiechu, by zakończyćprojekt zgodnie z harmonogramem, zalano je jednak betonem.Nie minął rok, a osady zaczęły zalegać coraz wyżej w górę rzeki,podnosząc poziom wody i grożąc zalaniem przemysłowego cen-trum Xi an.Usunięcie osadów wymagało poważnej przebudowyzapory, co z kolei doprowadziło do obniżenia się poziomu wodyw zbiorniku.Przy niższym lustrze wody zainstalowane wielkimkosztem turbiny o mocy stu pięćdziesięciu tysięcy kilowatówkażda okazały się całkowicie bezużyteczne i trzeba je było prze-nieść gdzie indziej.Woda przestała być czysta.Do 1961 rokuilość mułu niesiona przez Rzekę %7łółtą się podwoiła, jak przyznałsam Zhou Enlai.Blisko dziewięćdziesiąt pięć procent odcinkarzeki na zachód od Zhengzhou składało się z mułu4.Kilka latpózniej cały rejon był tak zamulony, że cudzoziemcom nie po-zwolono zwiedzać zapory5."Wyrażenia Wielki Skok Naprzód użyto po raz pierwszy w kon-tekście rozpoczętych pod koniec 1957 roku wielkich przedsię-wzięć hydrobudowlanych.Zdecydowany wyprzedzić WielkąBrytanię w ciągu piętnastu lat, Mao widział klucz do błyska-wicznego uprzemysłowienia w zastąpieniu kapitału siłą roboczą.Prawdziwym bogactwem kraju były masy ludności, więc w okre-sie zimowego zastoju, przed wiosenną orką, należy mobilizo-wać je do przekształcania wsi.Jeśli uda się tak skierować wodę,61 by irygowała cienką warstwę żyznej gleby w wielu ubogichwsiach rozrzuconych po suchej północy, jeśli wielkimi rowamii sztucznymi zbiornikami na subtropikalnym południu da się po-wstrzymać powodzie, zbiory zbóż znacznie wzrosną.Dziesiątkimilionów rolników w całych Chinach włączyły się w realizacjęprojektów irygacyjnych; propaganda głosiła, że w kilka miesięcyosiągną to, co ich przodkom zajęło tysiące lat.W pazdzierniku1957 roku do prac irygacyjnych rekrutowano około trzydziestumilionów ludzi; w styczniu co szósty Chińczyk kopał ziemię.Dokońca roku przemieszczono ponad 580 milionów metrów sześ-ciennych skał i ziemi6
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
