Antropologia kultury wsi polskiej 19 wieku L.Stomma

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.674 (Porównać zpowszechnym wierzeniem, iż wstanie lewą nogą powoduje nieszczęście; prawą zaś powo-dzenie przez cały dzień675).3 Brud spod paznokcia lewej ręki wrzucony do wódki powoduje u osoby, która tę wódkę wy-pije, bóle głowy i ślepotę; brud spod paznokcia ręki prawej odwrotnie przypadłości te leczy.6764 Kto spożyje mały palec lewej ręki nieżywo urodzomego dziecka, i do tego o północy, nakrzyżowej drodze, zwrócony na północ , będzie mógł bezkarnie krzywdzić śpiących.677672BT Kruszyniany (woj.białostockie) 1974.673Talko-Hryncewicz op.cit., s.67.674H.Biegeleisen U kolebki, przed ołtarzem, nad mogiłą, Lwów 1929, s.310.675Ibidem, s.311; Nowa księga t.III, s.784, s.v.Wstać.676BT Barbarówka (woj.chełmskie) 1977; Biegeleisen Lecznictwo., s.10.1065 Dzwonienie w prawym uchu zapowiada rychłe szczęście, w lewym uchu nieszczę-ście.678Nie wnikając już tym razem w smakowite odwołania mediacyjne z recepty 4 (a+2b+c+3x),skoncentrujmy uwagę właśnie na pomijanych dotychczas elementach x, które wykazują tu łącz-ność z ideami lewej i prawej strony, reprezentowanymi w przykładach przez konkretne desy-gnaty: jądra, nogi, ręce, uszy.Wydaje się, że mamy do czynienia z klarownym szeregiem relacji:prawe męskie (syn) szczęście jasność (wyleczenie ? ślepoty)lewe żeńskie (córka) nieszczęście ciemność (ślepota) kierunek północnyPrzypuszczenie to potwierdzają wierzenia dotyczące brakującego przeciwstawienia kierunkupółnocnego.I tak spotkanie z mężczyzną nadchodzącym z kierunku południowego zapewnia nanajbliższy czas same sukcesy679 (męskie szczęście południe); kąpiel w rzece płynącej z po-łudnia uwalnia od uroków680 (odwrócenie sytuacji z przykładu 4) itd. Pierwszy bajarz plemie-nia zaczął opowiadać nie po to, by zabawić słuchaczy, lecz by przeprowadzić kolejny ekspery-ment do jakiego stopnia jedno daje się łączyć z drugim, czy z jednego rodzi się następne.Zaiste, czyż na czym innym niż na takiej swoistej żonglerce relacjami polega również logikakonstrukcji cytowanych recept ? Skoro południe łączy się ze szczęściem, szczęście zaś z prawąstroną, jakiż może myśl mityczna681 znalezć lepszy sposób sprowadzenia na kogoś nieszczęścianiż połączenie przeciwieństw prawej strony i południa.Więc: zjeść mały palec l e w e j ręki[.] zwrócony na p ó ł n o c.IV.OPOZYCJA CISZA HAAAS W WIEDZY LUDOWEJRecepty i przekonania:1 Jeśli dziecko przy chrzcie płacze i krzyczy, to będzie żyło; jeżeli zaś śpi albo jest potulne iciche, to umrze.6822 %7łeby nie dopuścić do śmierci człowieka będącego w agonii, podnosi się krzyk i płacz.6833 Tylko hałas może przebudzić świat do życia dlatego początek wiosny liczy się od pierw-szego grzmotu, a wszystkim obrzędom powitania wiosny towarzyszyć musi rytualna wrzawa.6844 Brak przyśpiewek i pohukiwań na weselu spowodować może bezpłodność panny młodej.6855 Górale wielu okolic witali świt w dni niektórych świąt wchodząc na wierzchołki wzgórz, gdzie zwrócenitwarzami na wschód, podnosili wielką wrzawę na widok podnoszącego się brzasku.686Problem rytualnego podnoszenia wrzawy nie doczekał się dotąd w Polsce ani jednego (sic!)opracowania.Jest to tym dziwniejsze, że nie brakuje tu inspiracji.Np.podczas konferencji LeCharivari zorganizowanej 25-27 IV 1977 przez paryskie Mus�e des Arts et Traditions Populairesreferaty przedstawili uczeni tej miary, co: Nicole Belmont, Carlo Ginsburg, Martin Ingram, Evelyne Patlageanczy Martine Segalen.Termin charivari , przyjęty w etnologii francuskiej, któremu częściowo odpowiada wło-skie mattinata , nie jest całkiem jednoznaczny; obejmuje bowiem z jednej strony wrzawę obrzędową, bądzpodnoszoną w celu (przykład 2) osiągnięcia konkretnego celu magicznego; z drugiej tzw. kocią muzyką , ma-677Biegeleisen Lecznictwo., s.73.678Ibidem, s.155.679BT Piotrawin (woj.lubelskie) 1977.680Biegeleisen Lecznictwo., s.124.681C.L�vi-Strauss używa tu określenia pens�e sauvage = myśl dzika (od dziki = człowiek pierwotny).Złe tłuma-czenie polskie oddaje ten tytuł jako myśl nieoswojona , co niesłusznie przywodzi skojarzenia z nieuporządkowa-nym, dowolnym, pozostającym poza logiką.682Talko-Hryncewicz op.cit., s.91.683Ibidem, s.419.684N.Belmont Fonction de la d�rision et symbolisme du bruit dans le charivari, referat wygłoszony na konferencji Le Charivari 25 IV 1977 w Paryżu.685Ibidem.686 Etnografija T.III: 1928, nr 2, s.49.107jącą przecież zupełnie inny cel i wymiar społeczny.Ten brak precyzji terminologicznej nie stanowi jednak istot-nej przeszkody w porównaniu ustaleń [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki