[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W ten sposób ca�y szereg zagad-nie� maj�cych ca�kiem pierwszorz�dne znaczenie dla naszego umys�owego �ycia nie doszed�wprost do SwiadomoSci.Tylko dok�adne w�ycie si� w struktur� psychiczn� epoki, w ca�ysk�ad ówczesnej kultury, jednym s�owem tylko zrozumienie j�zyka historycznego, w jakimmySleli romantycy pozwala nam dok�adnie zda� sobie spraw� z tego, na czym polega�a spe-cyficzna polskoS� ich sposobu ujmowania dziejowych i kulturalnych zagadnie�.Nie mo�e tuby� mowy o mniej wi�cej cho�by tylko wystarczaj�cym rozpatrzeniu wszystkich stosunkówi problematów; poprzesta� musz� na wyznaczeniu zasadniczych linii i planów mySlowych.Mo�na twierdzi�, �e na ogó� we wszystkich zasadniczych procesach duchowych, którychwynikiem by�a twórczoS� romantyków naszych, powraca� jeden i ten sam g��boki rytm.Cho-dzi�o przede wszystkim o stworzenie dla samych siebie atmosfery psychicznej, pozwalaj�cejzachowa� sw� samoistnoS� duchow� poSród otaczaj�cych emigracj� pr�dów i kierunków za-chodnioeuropejskiej kultury; trzeba by�o z tej tak ocalonej atmosfery w�asnej wydoby� ogól-nie narodowego polskiego ducha, polsk� wiar�.Oddzielne jednostki, gromadka oddanych od�ycia i zwi�zku z w�asnym spo�ecze�stwem ludzi - musia�y tu stworzy� dzie�o niemo�liwe,stworzy� to, co mo�e by� wynikiem tylko pracy ca�ego narodu: w�asn� SwiadomoS� naro-dow�.Mamy tu do czynienia z procesem, który da si� w ten sposób przedstawi� szematycz-nie.�ycie umys�owe zachodu stawia naszym twórcom i pracownikom ca�y szereg postula-tów: aby osta� si� wobec mySli spo�ecznej francuskiej, niemieckiej metafizyki - musz� oniw samych sobie mie� rozwi�zanie zagadnie�, stawianych lub rozstrzyganych przez te kierun-ki mySli; i rozwi�zania te musz� ukaza� si� im jako specjalnie polskie dzie�o.Musz� oniw polskiej tradycji, polskiej historii, szuka� treSci i w�aSciwoSci, które pozwoli�yby wierzy�,�e dzieje polskie i ich wynik stanowi� odpowiedx na niepokoj�ce Europ� najistotniejszeproblemy.Europa stawia tu zagadnienia, dzieje Polski musz� na nie odpowiedzie�: takim jestza�o�enie duchowe ca�ej pracy duchowej naszej emigracji.Gdy zrozumiemy to za�o�enie, ja-snymi stan� si� dla nas i wyniki: tylko przez zrozumienie rzeczywistych warunków pracymo�na dojS� do szczerego z ni� wspó�czucia.�atwiej jest ujawnia� swój podziw przez przy-pisywanie tym, którzy staj� si� jego ofiar�, w�aSciwoSci, jakie z tego lub innego powoduciesz� si� w danym Srodowisku uznaniem.Tego rodzaju uczuciowe fa�szerstwo uchodzi zawyraz patriotyzmu w krytyce.Ksi��ka niniejsza postawi�a sobie za zadanie - sprawdzeniawszelkich poj�� i miar, jakimi si� dziS w Polsce pos�uguj�.Idzie mi tu o zrozumienie roman-98 tyków, jako kulturalno-historycznego zjawiska.Nie mo�na zaS zrozumie�, nie okreSlaj�c.Gdyz ustalonym powy�ej za�o�eniem, przyst�pujemy do rozpatrzenia dzia�alnoSci romantyków,spostrzegamy, jak dalece by�a ona uwarunkowana przez te przez los okreSlone tragiczne wa-runki.Jedno i to samo prawo mySlowe odnajdujemy zarówno w filozofii Cieszkowskiego, jaki w pogl�dach spo�eczno-historycznych Mickiewicza lub za�o�eniach filozofii mistycznej i te-atru S�owackiego.Na ogó� sprawa przedstawia si� w ten sposób: wyniki kultury zachodnio-europejskiej uwarunkowane by�y przez proces, którego sens prawdziwy polega� na wyzwole-niu umys�owych reprezentantów i kierowników procesu wytwórczego spod w�adzy feodalno-klerykalnych form spo�ecznych.Proces ten, którego zako�czenie le�y w niezbyt bliskiej za-pewne przysz�oSci przed nami, - nie posiada� naówczas swojej pe�nej samowiedzy.Pomimoto stanowi� on realn� podstaw� ca�ego ruchu: jego wyniki umys�owe stanowi�y jeden z mo-mentów zasadniczych ówczesnej kulturalnej psychiki.Psychika uwa�a�a sam� siebie za twór-czyni� �ycia, wierzy�a, �e posiada w sobie wszystko, co jest niezb�dne do tworzenia �yciai kierowania nim.By�o w tym du�o z�udze�, ale nie wszystko by�o z�udzeniem.Jednym z mo-mentów tej psychiki by�a swoboda badania i to przede wszystkim badania, zwróconego kupoznaniu przyrody.Psychika uznawa�a te postulaty poznawcze za samoistny czyn rozumu.Nie by�o to Scis�e: nauka i jej poj�cia, nauka o przyrodzie przede wszystkim, - wszystko topozostaje w zwi�zku z rozwojem techniki nowoczesnej i nowoczesnych form ekonomiczne-go �ycia.Jest to niew�tpliwe - ale niew�tpliwym jest i to, �e wymagania naukowego mySle-nia stanowi�y realn� wartoS� tej nowoczesnej psychiki europejskiej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
