[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.7.Zrujnowani oligarchowie to starają się doprowadzić zaraz do jakiegośprzewrotu, to sprzeniewierzają dobro publiczne; stąd też albo dochodzi do walkmiędzy nimi samymi, albo z tymi, którzy ich jako złodziei zwalczają, jak to sięzdarzyło w Apollonii nad Pontem.Natomiast oligarchia zgodna niełatwo upada sama z siebie.Dowodem ustrójw Farsalos, gdzie niewielu możnowładców rządzi rzeszą dzięki temu, że się dobrzeporozumiewają między sobą.8.Przeciwnie, oligarchia ulega rozkładowi, gdy w łonie jej wytworzy się drugaoligarchia.Bywa to wówczas, gdy przy niewielkiej liczbie uczestniczącychw rządzie dostęp do najwyższych godności nie jest otwarty dla wszystkich, którzydo tej niewielkiej liczby należą, jak to było niegdyś w Elidzie.Rządy spoczywałytam bowiem w rękach niewielu, ale jeszcze i z tych tylko bardzo mała garstkadochodziła do rady starszych, ponieważ członkowie jej w liczbie 90, byli50W 411 r.p.n.e.Jest rzeczą zastanawiającą, że Arystoteles przypisuje tu Frynichosowi rolękierowniczą w oligarchicznej radzie 400, kiedy z Tukidydesa wiadomo, że przyłączył się on do całejakcji pózniej (VIII 68) i wkrótce padł ofiarą zamachu (VIII 92).51Kolonia założona przez Milet na azjatyckim wybrzeżu Hellespontu.52Hipparinos, mąż stanu w Syrakuzach, który dopomógł Dionizjosowi do zagarnięcia władzy(405 r.p.n.e.).53Wódz ateński, czynny w latach 367 - 333.O jakie to rokowania chodziło, nie wiadomo. 123dożywotnio wybierani z niewielu możnych rodzin w sposób podobny do tego, jakistosowano przy wyborze gerontów w Lacedemonie54.9.Upadek oligarchii dokonuje się zarówno w czasie wojny, jak i pokoju.W czasie wojny, gdy oligarchowie z nieufności do ludu muszą posługiwać sięnajemnikami; ten bowiem, któremu powierzą dowództwo, narzuca się często natyrana, jak Timofanes55 w Koryncie; jeśli zaś dowódców jest więcej, to cistwarzają sobie rządy dynastów.Czasami jednak obawiają się tego i przyznająmasom udział w rządach, ponieważ zmuszeni są lud do broni powołać.W czasiepokoju zaś skutkiem wzajemnej nieufności powierzają straż najemnikom i pośred-niczącemu archontowi, który niekiedy narzuca się na pana jednych i drugich, jakto się stało z Simosem56 w Larysie za panowania Aleuadów i w Abydos za rządówklubów politycznych, z których jeden był klubem Ifiadesa57.10.Zaburzenia powstają też i z tego powodu, że jedni z możnowładców czująsię upośledzeni przez drugich, i przychodzi do przewrotów na tle spraw małżeńskichi procesów sądowych.O zatargach małżeńskich jako przyczynach przewrotówmowa już była poprzednio; i tak w Eretrii obalił oligarchię rycerstwa Diagoras,czując się w sprawie małżeństwa skrzywdzony.Natomiast w Heraklei, a takżei w Tebach przyszło do przewrotu z powodu wyroku sądowego, ponieważw Heraklei Euetion, a w Tebach Archias58 słusznie wprawdzie ukarani zostaliz powodu cudzołóstwa, jednakże w sposób nacechowany stronniczą zapalczywością.Ich nieprzyjaciele bowiem tak dalece się posunęli w swej nienawiści, że ich narynku przywiązali do pręgierza.11.Wiele oligarchii zostało też obalonych, skutkiem zbyt despotycznegocharakteru, przez niektórych członków rządu, którzy się z tym nie godzili; tak byłoz oligarchią w Knidos i na Chios.Jednakowoż także i czysty przypadek pociągał za sobą przemianę zarówno tzw.politei, jak i oligarchii, jeśli w nich przynależność do rady, sądu i innych urzędówzależna była od cenzusu majątkowego.Zdarza się często mianowicie, że cenzusustalony pierwotnie odpowiednio do istniejących stosunków, a dopuszczający doudziału w rządach oligarchicznych niewielu, w politei zaś stan średni, okazuje się54Por.wyżej, ks.II, rozdz.6, � 18.55Timofanes, członek panującej w Koryncie arystokracji, objąwszy dowództwo nad najemnikamiusiłował się narzucić na tyrana, ale został obalony przez brata swego Timoleonta i zabity (ok.365 r.p.n.e.).56Simos z Larysy znany jest tylko z mowy Demostenesa O wieńcu (48), gdzie napiętnowany jestjako zdrajca, który wydal Tesalię Filipowi II.57Imię Ifiadesa występuje u Demostenesa, wygłoszonej w 352 r.mowie przeciw Aristokratesowi(177), gdzie powiedziano, że syn jego dany został Ateńczykom jako zakładnik, ale miasta Sestos, nieAbydos.O roli klubów politycznych (hekyrii) w Abydos por.wyżej, � 5.Z toku wywodówArystotelesa można by się domyślać, że Ifiades, mając poparcie swego klubu, narzucił się na tyranaAbydos.58Archias znany jest jako przywódca obozu oligarchicznego i polemarch w Tebach; padł ofiarązamachu Pelopidasa i towarzyszy w 379 r.p.n.e.Małe jednak jest prawdopodobieństwo, żeby byłidentyczny ze wspomnianym tu Archiasem. 124za niski, ponieważ skutkiem pokoju lub jakichś innych szczęśliwych okolicznościtak wzrasta dobrobyt, że wielokrotnie podnosi się wartość tych samych posiadłości.W następstwie tego wszyscy uzyskują dostęp do wszelkich godności, przy czymprzemiana w pewnych wypadkach dokonuje się z wolna, nieznacznymi krokamii niepostrzeżenie, w innych zaś nawet i prędzej.12.Z takich tedy przyczyn ulegają oligarchie przemianom i przewrotom.W ogóle zaś dodać należy, że i demokracje, i oligarchie przechodzą niekiedy niew przeciwne formy ustrojowe, ale i w tegoż samego rodzaju, a więc np.z prawnieuporządkowanych demokracji i oligarchii w też same formy, ale nacechowanesamowolą, i na odwrót.6.Obalenie arystokracji1
[ Pobierz całość w formacie PDF ]