[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ponieważ głównym zródłem biosyntezy jednej z najważniejszych endorfin (beta-endorfiny) ienkefalin (meta-enkefalłny) jest ta sama cząsteczka macierzysta co hormonu adrenokortykotropowego(ACTH), który wydziela przysadka, wielu wybitnych naukowców uważa cały ten system za częśćneuroendokrynologii.Beta-endorfina ma taką samą dynamikę wydzielania i uwalniania z przysadki,jak ACTH zasadniczo uwalniana jest do krwiobiegu zarówno wtedy, gdy organizm reaguje na stres(fizyczny, emocjonalny, poznawczy i wyobrażeniowy), jak i wówczas, gdy reaguje na naturalne,dzienne (okołodobowe) biorytmy.Ważne jest, aby przypomnieć sobie to psychobiologiczne zródłoendorfin za każdym razem, gdy ocenia się znaczenie i implikacje licznych, nadal kontrowersyjnychtwierdzeń na temat funkcji układu endorfinowego.Tabela 4.Liczne funkcje niektórych hormonów współdziałających w obszarze psychiki i ciała1.Jak wcześniej pisałem, Selye odkrył, że czynnik uwalniający kortykotropinę (CRF) jesthormonem podwzgórza, który pośredniczy w uwalnianiu ACTH przez przysadkę.Z kolei przysadkanakazuje korze nadnerczy, by uwalniała do krwiobiegu kortyzol.Tak właśnie rolę hormonówdziałających na komórki narządów ciała opisywała klasyczna endokrynologia.Ostatnio jednakodkryto, że w komórkach mózgu znajdują się receptory CRF i ACTH, które pośredniczą w reakcjachpodobnych do stresowych oraz w zmiennych psychologicznych, takich jak: uwaga, pamięć, uczeniesię (Izquierdo, 1984; McGaugh, 1983; Rigter i Crabbe, 1979).2.Cholecystokinina (CCK) jest to hormon działający w przewodzie pokarmowym: od przełykudo jelita cienkiego.Moduluje on skurcze pęcherzyka żółciowego, enzymy trzustkowe oraz motorykężołądka i jelit.Receptory CCK znajdują się również w komórkach mózgu, gdzie hormon tenkontroluje uczucie sytości (prawdopodobnie dzięki swemu wpływowi na centra kontrolne wpodwzgórzu).Może zatem odegrać ważną rolę w leczeniu otyłości (Kissilef i in., 1981).Fakt tenpokazuje pewien mechanizm psychobiologiczny, za pomocą którego psychika prawdopodobniemoduluje apetyt.Candace Pert (1986), dyrektor Wydziału Biochemii Mózgu w Narodowym InstytucieZdrowia Psychicznego, przypuszcza, że CCK pośredniczy także w tym, co ludzie określają mianemdoznań jelitowych.3.Insulina była pierwotnie znana jako hormonalna wydzielina trzustki, której rola w metabolizmie węglowodanów polega na zwiększaniu poboru glukozy przez serce, mięśnie, wątrobę, tkankętłuszczową itd.Niedawno zbadana fizjologia receptorów insuliny w mózgu oraz obeserwacjezachowań ludzi wskazują, że poprzez bezpośredni wpływ na naczynia włosowate mózgu insulinamoduluje zachowania związane z odżywianiem się (Pert i in., 1985).4.Hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH) wydzielany przez podwzgórze, stymulujeuwalnianie takich hormonów przysadki, jak: gonadotropina, hormon lutei-nizujący (LH) czy hormonstymulujący pęcherzyk jajnika (FSH), które z kolei wpływają na procesy wzrostu i regulują fizjologięseksu.Aktywizacja receptorów w mózgach szczurów, której dokonywano za pomocą GnRH,wywoływała zachowania oraz pozy seksualne.5.Wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny (ADH) jest uwalniany z tylnego płata przysadkina odpowiedni sygnał wysyłany przez podwzgórze.Klasyczna endokrynologia interesowała sięwazopresyną ze względu na to, że hormon ten reguluje pracę nerek, bilans wodny i wydalanie moczu.Obecnie przedmiotem zainteresowania stał się również wpływ wazopresyny na zwężanie naczyńkrwionośnych.Odkryto też, że gdy pobudzone są receptory w mózgu, hormon ten polepsza pamięć iuczenie się (McGaugh, 1983).Istnieje również związek między rytmami okołodobowymi a poziomemADH w płynie mózgowo-rdzeniowym.Wszystkie te badania sugerują, że różnice w poziomie uczeniasię i zapamiętywania, pojawiające się w 24-godzin-nych cyklach, mogą być związane z fluktuacjamidostępu ADH do różnych tkanek mózgu.Ponieważ w wielu funkcjach hormonów pośredniczy układ limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowy, są one podatne zarówno na modulację psychiczną, jak i interwencjęhipnoterapeutyczną.Oznacza to, że choć hormony funkcjonują zwykle autonomicznie, możemypowiedzieć, iż ich aktywność jest modulowana przez znaczące doświadczenia życiowe i kodowana wformie zależnych od stanu wspomnień, wyników uczenia się i zachowań.Rosenblatt (1983) zauważył,że obecność receptora jakiegoś narkotyku w mózgu lub innym miejscu ciała zawsze oznacza, żeistnieją również substancje endogenne (zazwyczaj hormony), które z natury swej mają wchodzić winterakcje z tymi receptorami.Takiej oto ważnej lekcji udzieliło nam odkrycie endorfin, którenastąpiło dopiero wtedy, gdy stwierdzono, że w mózgu istnieją receptory narkotyków opiatowych(heroiny, morfiny itp.).Działanie układów autonomicznego, odpornościowego i neuropeptydowegopolega na aktywizowaniu receptorów znajdujących się na powierzchni pojedynczych komórek wtkankach ciała.Receptory te są jakby zamkami, które trzeba otworzyć, by uruchomić wewnętrzneczynności cytoplazmy komórkowej (a nawet genów).Neurotransmitery układu autonomicznego,hormony układu hormonalnego oraz jak zobaczymy pózniej immunotransmitery układuodpornościowego funkcjonują jako cząsteczki przekaznikowe czy też klucze otwierające wspomnianezamki (receptory) na powierzchni komórek
[ Pobierz całość w formacie PDF ]