[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.), op.cit.36 ków socjalnych zatrudnionych w powiatowych centrach, jako profesjonalistów o niejasnejtożsamości zawodowej, krytycznie oceniających warunki swej pracy25.Z kolei T.Kazmierczakwskazał, że rosnące, począwszy od 2004 roku (to data uchwalenia nowej ustawy o pomocyspołecznej), zainteresowanie służb społecznych aktywizującymi metodami wsparcia socjalnegonie przekłada się na jakość pracy socjalnej: kontrakt socjalny najważniejszy instrumentwsparcia warunkowego stosowany jest schematycznie i rutynowo, jako narzędzie mającedyscyplinować klientów, ale już niekoniecznie mobilizować same służby społeczne do prowa-dzenia realnych działań wspierających usamodzielnienie klientów26.Trafność najważniejszych ustaleń z badania ilościowego z 2010 roku potwierdziły wynikiprzeprowadzonego równolegle przez Instytut Spraw Publicznych badania jakościowego, któreobjęło kadry ośrodków pomocy społecznej27.M.Granosik, konkludując wyniki tego drugiegobadania, pisze wręcz o specyficznym zamknięciu pracowników socjalnych ośrodków, jako konsekwencji umieszczenia pracy socjalnej w zbiurokratyzowanej strukturze instytucjonal-nej 28, a M.Racław o deklaratywnym zainteresowaniu badanych samodzielnym praktykowa-niem pracy socjalnej, ale faktycznym poszukiwaniu przez nich procedur, odgórnych wytycz-nych, standardów słowem o dominującej orientacji urzędniczej29.Dodajmy, że strategia instytucjonalizacji służb społecznych jest nadal kontynuowana,a dodatkowo uzupełniana o już nawet nieskrywane (przez przypisanie tym służbom tak zwa-nych funkcji ukrytych), ale jawnie formułowane zadania z zakresu kontroli społecznej30.Orien-tacja służb społecznych na kontrolę to coś więcej niż biurokratyzacja placówek wsparcia so-cjalnego, to faktyczna eliminacja pracy socjalnej z pomocy społecznej.Pracownik socjalnyw nowoskonstruowanych przez decydentów publicznych rolach zawodowych: koordynatorapracy asystentów rodziny31, a zwłaszcza koordynatora działań na rzecz przeciwdziałania prze-mocy domowej opartych na koncepcji zero tolerancji 32 staje względem swych klientów nie-jako po drugiej stronie barykady.Zaznaczmy przy tym, że orientacja na funkcje administracyj-no-kontrolne nie jest specyfiką Polski, ale przykładem szerszej współczesnej tendencji obser-wowanej w wielu państwach członkowskich Unii Europejskiej do traktowania pomocy spo-25M.Bieńko, Dylematy profesji i roli w refleksyjnym projekcie tożsamości współczesnego pracownika socjalnego naprzykładzie pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie, w: Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce.Między służbą społeczną a urzędem, M.Rymsza (red.), op.cit.26T.Kazmierczak, Praktyka aktywizacji w ośrodkach pomocy społecznej, w: Czy podejście aktywizujące ma szansę?Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce 20 lat po reformie systemu pomocy społecznej, M.Rymsza (red.),op.cit.27Informacje o metodologii badania M.Dudkiewicz, M.Granosik, M.Racław, Nota metodologiczna, w: Pracownicysocjalni: pomiędzy instytucją pomocy społecznej a środowiskiem lokalnym, M.Dudkiewicz (red.), Instytut SprawPublicznych, Warszawa 2011.28M.Granosik, Rekonstrukcja uwarunkowań możliwości przekształceń / zmian organizacji codziennej pracy socjalnejw miejskich i gminnych ośrodkach pomocy społecznej, w: Pracownicy socjalni: pomiędzy instytucją pomocy społecz-nej a środowiskiem lokalnym, M.Dudkiewicz (red.), op.cit., s.125.29M.Racław, Ludzie instytucji i ludzie w instytucji.Pracownicy socjalni o swojej pracy, w: Pracownicy socjalni:pomiędzy instytucją pomocy społecznej a środowiskiem lokalnym, M.Dudkiewicz (red.), op.cit.30Pomoc społeczna zawsze łączyła w sobie elementy opieki i kontroli nad niesamodzielnymi członkami społeczeństwa por.D.Zalewski, Opieka i pomoc społeczna.Dynamika instytucji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego,Warszawa 2005.Chodzi tu więc nie o sam fakt posiadania funkcji kontrolnych, ale o odwracające się proporcje.Zmiana systemu opieki społecznej w pomoc społeczną nie miała bowiem na celu zwiększenia funkcji kontrolnych,ale przeciwnie: zwiększenie działań usamodzielniających prowadzonych w duchu upodmiotowienia klientów (ideaempowerment).31M.Racław, Zmiany w pracy socjalnej z rodziną w stronę kontroli stylu życia i zarządzania marginalizacją, w:Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce.Między służbą społeczną a urzędem, M.Rymsza (red.), op.cit.32M.Rymsza, Reformowanie systemu opieki zastępczej w Polsce: od konsensusu do konfrontacji, w: Rodziny powie-rzone publicznej trosce.Interdyscyplinarna debata nad mechanizmami zmian w systemie opieki zastępczej,D.Trawkowska (red.), (w druku).37 łecznej, jako instytucji zarządzania underclass zwłaszcza w aspekcie opieki i wychowywaniadzieci w rodzinach zaliczanych przez decydentów do kultury ubóstwa 33.W ten sposób rozwój instytucji pomocy społecznej oraz urzędniczo-kontrolnych zadańi ról zawodowych pracowników socjalnych stają się podstawową barierą dla rozwoju kluczo-wych aktywności, dla których instytucja pomocy społecznej i jej służby zostały powołane.Topodstawowy paradoks polskiego systemu pomocy społecznej po dwudziestu latach jego funk-cjonowania.Czy ten niekorzystny stan rzeczy można odwrócić?3.Wnioski końcowe i rekomendacjePotencjał rozwojowy polskich służb społecznych znajduje się obecnie na obrzeżach pu-blicznego systemu pomocy społecznej.Chodzi o: (1) pracowników socjalnych zatrudnionychw specjalistycznych placówkach wsparcia, takich jak schroniska, noclegownie i inne ośrodkiwsparcia dla osób bezdomnych i wychodzących z bezdomności, środowiskowe domy samo-pomocy dla osób psychicznie chorych i z zaburzeniami psychicznymi, centra integracji spo-łecznej i inne placówki reintegracji zawodowej i społecznej osób marginalizowanych na rynkupracy, hospicja dla osób w terminalnej fazie choroby itp., a także (2) przedstawicieli helpingprofessions zaangażowanych w różne, mniej lub bardziej sformalizowane przedsięwzięciapomocowe realizowane w sektorze pozarządowym: stowarzyszeniach i fundacjach34 oraz ko-ścielnych podmiotach trzeciego sektora35.Nieprzypadkowo znaczna część specjalistycznejinfrastruktury wsparcia prowadzona jest w Polsce (i nie tylko w Polsce) przez podmioty niepu-bliczne.Nie chodzi tylko o dostrzeżoną już przez Williama Beveridge a specyficzną funkcjęsocjalną voluntary organisations oferujących specjalistyczne wsparcie (względem standardo-wych usług świadczonych przez publiczne social services) dla nietypowych grup klientów36,ale także o faktyczne możliwości prowadzenia pracy socjalnej.Pracowników socjalnych funk-cjonujących na pobrzeżach publicznego systemu pomocy społecznej, ale praktykujących na codzień pracę socjalną, należy traktować, jako ważną część służb społecznych, a ich doświadcze-nia zawodowe wykorzystywać w programach kształcenia do pracy socjalnej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]