Arystoteles Metodorologika, O swiecie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Te bowiem są także wyspamiotoczonymi zewsząd przez niezmierzone morza.Tak za-tem natura płynna, pokrywająca powierzchnię Ziemi,ale zezwalająca niekiedy na wynurzenie się pewnej jej 150części zwanej wówczas ziemią zamieszkałą, następujebezpośrednio po powietrzu37.Poniżej natury płynnej,zupełnie głęboko, w samym środku wszechświata znaj-duje się Ziemia, ściśnięta, zespolona, nieruchoma, nie-zniszczalna.Tę właśnie część wszechświata nazywamy w dole" (��)38.Owe pięć żywiołów mieści się w pięciu sferycznieukształtowanych przestrzeniach, przy czym sfera o mniej-szym zasięgu otaczana jest przez bezpośrednio większą.Ta więc Ziemia otoczona jest wodą, woda powietrzem,powietrze ogniem, ogień eterem.Wszystko to razemtworzy wszechświat, którego część górna jest mieszka-niem bogów, dolna zaś jest mieszkaniem istot przemi-jalnych.Ta właśnie dolna część obejmuje zarówno ele-ment wilgoci, który zwykliśmy nazywać rzekami, zródłamii morzami, jako też element suchości zwany ziemią,kontynentami i wyspami.Spośród wysp jedne są wielkie jak te, którą nazywamyziemią zamieszkałą, oraz liczne inne otoczone wielkimimorzami, drugie natomiast, znacznie mniejsze, dostrze-galne są naszym wzrokiem i znajdują się w Morzu We-wnętrznym.Wśród nich na szczególną wzmiankę zasłu-gują: Sycylia, Sardynia, Kreta, Eubea, Cypr, Lesbos.Do rzędu mniej znacznych należą: Cyklady, Sporadyi szereg innych o różnych nazwach.Morze, które rozciąga się dokoła ziemi zamieszkałej,nazywa się Atlantykiem albo Oceanem i opływa wszy-stko39.Poprzez wąski przesmyk na Zachodzie, tak zwaneSłupy Herkulesa, wkracza w Morze Wewnętrzne jakbydo portu i, rozszerzając się stopniowo, rozlewa się sze-roko obejmując wielkie, wzajemnie połączone zatoki,bądz też zamyka się w wąskich przejściach i na noworozszerza40.Po prawej stronie, jeśli się wchodzi przez 151Słupy Herkulesa, tworzy najpierw dwie zatoki, tak zwaneSyrty, z których jedna nazywa się Wielką, druga Małą41.Po przeciwnej stronie nie tworzy więcej podobnych zatok,lecz trzy morza: Sardyńskie42, Galijskie43 oraz Adriatyk.Naprzeciw, zupełnie blisko, rozciąga się Morze Sycylij-skie, a w dalszej kolejności Kretejskie z przylegającymidoń morzami: Egipskim, Pamfilijskim44, Syryjskim z jed-nej, Egejskim zaś i Martwym45 z drugiej strony.W prze-ciwnym względem wymienionych mórz kierunku rozciągasię rozległy Pontos, którego część leżąca najbardziejw głębi nosi nazwę Meotis; ta zaś, która znajduje sięna zewnątrz Hellespontu, łączy się poprzez cieśninęz morzem zwanym Propontydą46.Na wschodzie Ocean wkracza na nowo, otwierającZatokę Indyjską oraz Perską, a następnie tworzy MorzeErytrejskte, będące ich przedłużeniem47.Z drugiej stronywchodzi długą cieśniną, a potem rozszerza się znowu,otaczając krainy: Kaspię i Hyrkanię48.Ponad nimi obej-muje rozległą nizinę położoną jeszcze dalej niż wodyMeotis49.Płynąc ponad Scytią i krainą Celtów, otaczaziemię zamieszkałą aż po Zatokę Galijską i wspomnianewyżej Słupy Herkulesa, za którymi rozciąga się Oceanotaczający Ziemię.W tym właśnie miejscu znajdują się dwie wielkiewyspy zwane brytyjskimi: Albion i Irlandia50.Obydwiewiększe od uprzednio wymienionych, położone są powy-żej krainy Celtów.Nie mniejsze od tych są także Ta-probane51 leżąca na krańcu ziemi zamieszkałej, po-niżej Indii, oraz Febol52, znajdująca się w pobliżu ZatokiArabskiej.Znaczna ilość drobnych wysp położonych wo-kół wysp brytyjskich oraz Iberii tworzy jakby koronęwokół ziemi zamieszkałej, która jak powiedzieliśmy jest wyspą.Jej szerokość jak twierdzą najznamienitsi 152geografowie53 wynosi w najszerszym miejscu nie mniejniż 40000 stadiów.Długość natomiast najwyżej 70000.Dzieli się [ona] na Europę, Azję i Libię54.Europa rozciąga się pomiędzy Słupami Herkulesaa najdalej wysuniętą zatoką Pontu oraz Morzem Hyr-kańskim w miejscu, gdzie wąski pas lądu oddziela jeod Pontu.Niektórzy zamiast cieśniny wskazują jakogranicę rzekę Tanais55.Azja natomiast rozciąga się, począwszy od wzmianko-wanej już cieśniny, od Pontu i Morza Hyrkańskiego,aż do innej cieśniny, leżącej pomiędzy Zatoką Arabskąi Morzem Wewnętrznym.Ono właśnie oraz Ocean ota-czają Azję.Niektórzy jednak utrzymują, iż granicamiAzji są rzeki Tanais oraz Nil.Libia rozciąga się od Cieśniny Arabskiej aż po SłupyHerkulesa inni wszelako twierdzą, że granicami sąNil i Słupy.Egipt, nawadniany przez wylewy Nilu56,zaliczany jest przez niektórych do Azji, przez innychdo Libii.Wreszcie wyspy są przez niektórych traktowaneosobno, przez innych natomiast przyłączane do tychregionów, w pobliżu których się znajdują.Tak więc wyjaśniliśmy, jaka jest natura i położenieZiemi i morza, czyli tego, co zwykliśmy nazywać ziemiązamieszkałą57.Rozdział IVWażniejsze zjawiska przyrodyPowiemy teraz o najważniejszych zjawiskach na Ziemi i wokółniej, podając pokrótce rzeczy niezbędne.Istnieją dwa rodzaje wyziewów58, które z Ziemi unosząsię nieustannie ku górze, w powietrze59.Składają się one 153z niezwykle drobnych cząsteczek, całkowicie niewidzial-nych, z wyjątkiem wczesnego poranku, kiedy to możnaje dostrzec unoszące się znad rzek i strumieni60 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki