[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wdychanie i wydychanie oraz sen i stan czuwania 140 będąprzedmiotem naszych pózniejszych rozważań141, bo i teproblemy przedstawiają niemałe trudności.Ażeby jednak wrócić do ruchu z miejsca na miejsce,starajmy się dotrzeć do przyczyny, która sprawia, że zwierzęwykonuje ruch posuwający je naprzód w przestrzeni142.To.że nie jest nią władza wegetatywna, jest oczywiste, bo l)ruch, o który chodzi, jest zawsze skierowany do jakiegoścelu i jest połączony z wyobrażeniem i popędem 143; żadnebowiem zwierzę nie wykonuje ruchu, jeśli niczego niepragnie i przed niczym nie ucieka chyba że zmusza je dotego przemoc144; 2) w przeciwnym razie także i roślinyposiadałyby jakąś część służącą za organ do wykonywaniatego ruchu.Również i władza zmysłowa [nie jest tą przyczyną, którejszukamy].Istnieje bowiem wiele zwierząt, które posiadają tęwładzę, a mimo to przez całe życie są przytwierdzone doziemi i nie wykonują najmniejszego ruchu.Jeżeli zatemnatura nic nie czyni na próżno ani nie zaniedbuje niczego zrzeczy koniecznych145 chyba że chodzi o zwierzętaułomne i niedorozwinięte, lecz zwierzęta, o których mowa,są normalnie rozwinięte i bynajmniej nie ułomne, czegodowodem fakt, że posiadają zdolność rozmnażania się i przechodzą okresy najwyższego rozwoju i podupadania to musiałyby [i.zwierzęta nieruchome] być wyposażone wczęści organiczne potrzebne do poruszania się w przestrzeni.Ale i władza myślenia oraz tak zwany rozum nie sąprzyczyną ruchu [o którym mowa].Rozum teoretycznybowiem w ogóle nie myśli o niczym, co ma związek zpraktyką życia, ani o niczym nie orzeka, że trzeba go unikaćlub dążyć do niego, gdy tymczasem ruch [o którym mowa]pochodzi od jestestwa, które czegoś unika lub szuka.Cowięcej, nawet gdy rozum teoretyczny rozmyśla nad czymśtakim, nie nakazuje przed nim uciekać lub dążyć do niego;tak na przykład często rozważa coś strasznego lubprzyjemnego, lecz nie rozkazuje, by się go bać - tylko sercejest wtedy w ruchu lub, gdy chodzi o coś przyjemnego, jakaśinna część [organizmu].Ponadto gdy rozum istotnie rozka-zuje a rozwaga zaleca przed czymś uciekać lub dążyć doniego, [człowiek] nawet jeszcze wtedy nie wykonuje ruchu;przeciwnie, działa [niekiedy] pod wpływem pożądania; przy-kładem na to człowiek niewstrzemięzliwy.I ogólnie rzeczbiorąc, widzimy, że ten, co posiada wiedzę medyczną, niezajmuje się leczeniem.To pokazuje, że coś innego kierujedziałaniem opartym na wiedzy, a nie sama wiedza.Wreszcienawet sam popęd nie jest czynnikiem determinującym ruch,o którym mowa.Ludzie opanowani146 bowiem odczuwająwprawdzie popęd i pożądliwość, lecz nie czynią tego, doczego ich ciągnie popęd, ale słuchają wskazań rozumu.ROZDZIAA XPrzyczyny ruchu zwierzątOkazuje się, że dwie są przyczyny ruchu, pożądanie alborozum (o ile ktoś uważa wyobraznię za swego rodzajumyślenie147).Wielu bowiem idzie za swymi wyobrażeniamiwbrew temu, co im dyktuje wiedza, a w zwierzętach różnych od człowieka nie ma ani myślenia, ani rozumo-wania, lecz tylko wyobraznia.Zatem oba te czynniki rozum i pożądanie wywołują ruch przestrzenny; mówię orozumie, który obmyśla środki do celu, czyli o rozumiepraktycznym (różni się on od rozumu teoretycznego przezcel, do którego kieruje swą czynność).Również i pożądanie i to we wszystkich swych formach 148 - zdąża do celu, boprzedmiot pożądany jest punktem wyjścia dla rozumupraktycznego; a ostatni termin w obmyślaniu środkówstanowi punkt wyjścia działania.Z tego jasno wynika, że niebez podstawy uważa się te dwa czynniki pożądanie i myślpraktyczną za przyczynę ruchu.W samej rzeczy ruchwychodzi od przedmiotu pożądanego i dzięki niemu właśniemyśl jest w stanie poruszać, a to dlatego, że punktem wyjściajest dla niej przedmiot pożądany.Podobnie ile razy wyo-braznia wprawia [zwierzę] w ruch, nie czyni tego niezależnieod pożądania.Wobec tego istnieje tylko jedna przyczyna ruchu, miano-wicie władza pożądająca.Gdyby bowiem dwie były przy-czyny ruchu rozum i pożądanie poruszałyby na mocyjakiejś wspólnej formy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]