[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Komentarz do Księgi o przyczynach 138wiecznego bytu pierwszego, pozostającego w spoczynku.%7łeby to zrozumieć, należy wiedzieć, że wcześniejsze jestjakieś bytowanie w sobie niż bycie poruszanym ku czemuśinnemu.Dlatego bycie poruszanym zakłada uprzednio by�towanie.A jeśli samo bytowanie jest takie, jakby znajdo�wało się pod czymś poruszanym, to znowu trzeba będziezałożyć wpierw jakąś zasadę ruchu i tak dociera się aż dojakiegoś bytu nieruchomego, który jest zasadą poruszaniasiebie samego i wszystkich [pozostałych bytów].To zaś jestwłaśnie pierwszym życiem.Dlatego jest oczywiste, że życiewe wszystkich bytach żyjących jest pewnym procesem, wy�wodzącym się z pewnego wiecznego bytu pierwszego, pozo�stającego w spoczynku, to znaczy bez żadnego poruszeniapodmiotu.Podobnie też w porządku bytów poznającychtrzeba, żeby było coś pierwszego.Jest więc oczywiste, żew porządku doskonałości oraz natury poznanie intelektual�ne jest wcześniejsze od zmysłowego, ponieważ jest bardziejniematerialne.Dlatego to właśnie dzięki intelektowi, jakoczemuś wyższemu, sądzimy o poznaniu zmysłowym, jakoo czymś niższym.Natomiast w samym poznaniu intelek�tualnym jest oczywiste, że dociekanie rozumujące* prze�biega na podstawie zasad, które są znane same przez się,które to zasady [są rozpoznawane i formułowane] przezintelekt.Dlatego też rozum następuje po intelekcie**.* Wyrażenie ratiocinativa inquisitio można też oddać przez polskie wy�rażenie dociekanie rozumowe , ale wydaje się, że z kontekstu wynika, iżTomaszowi bardziej w tym miejscu chodzi o podkreślenie, że dociekanie tojest przechodzeniem od przesłanek do wniosków, a więc ma postać pewnegoprocesu intelektualnego, niż o to, że ma ono charakter rozumowy, co oczy�wiście też jest prawdą.* * Ważna uwaga, podkreślająca wyższość tego, co w języku technicznymklasycznej metafizyki poznania nazywa się rozumieniem , w stosunku dotego, co nazywa się rozumem , czyli taką funkcją intelektu, która polega naprzeprowadzaniu wszelkiego typu rozumowań i argumentacji, zakładającychz kolei jakieś proste, fundamentalne rozumienie rzeczywistości. 18.Wszystkie rzeczy posiadają istotę.139A zatem czymś pierwszym w porządku poznających jest in�telekt i dlatego trzeba, żeby wszystkie rzeczy umysłowo po�znawalne, to znaczy poznające, posiadały wiedzę, to znaczypoznanie, dzięki pierwszej inteligencji.Dlatego też i w księ�dze Proklosa mówi się: Wszystkie byty poznające uczestnicząw poznaniu dzięki pierwszemu intelektowi94.Argumentem,który na to wskazuje, jest to, że wszelka wiedza zasadniczojest tylko inteligencją.Inteligencja bowiem, jak mówi Pro�klos, jest jakimś szczytem wszelkiego poznania.Dlategointeligencja jest pierwszym poznającym oraz wpływającym[swoim] poznaniem na wszystkie [byty] poznające.Jak zostało już powiedziane, według platoników, bytpierwszy, który jest ideą bytu, jest czymś ponad pierw�szym życiem, to znaczy ponad ideą życia, a pierwszeżycie jest z kolei czymś ponad pierwszym intelektemidealnym.Ale według Dionizego byt pierwszy i pierwszeżycie oraz pierwszy intelekt są czymś jednym i tym samym,co jest Bogiem.Dlatego także Arystoteles w XII księdzeMetafizyki przypisuje pierwszej zasadzie, że jest intelek�tem, a jej poznawanie jest życiem i dzięki temu właśniewszystko posiada bytowanie, życie oraz rozumienia zasprawą tej pierwszej zasady95.Po trzecie, należy rozważyć, że te trzy [tj.bytowanie,życie, rozumienie] są spowodowane w rzeczach w różnysposób, czy to, według platoników, przez różne zasady,czy przez tę samą zasadę, według doktryny wiary [chrześ�cijańskiej] oraz Arystotelesa.Istnieje bowiem dwoja�ki sposób powodowania: jeden zapewne taki, w którymcoś staje się przy założeniu uprzedniego istnienia czegoś94 Por.Proklos, Elementy teologii, komentarz do twierdzenia CII.95 Por.Arystoteles, Metafizyka, ks.XII, rozdz.7 (1072 b 24); Tomaszz Akwinu, Komentarz do Metafizyki , ks.XII, lekcja 8, 2539-2544. Komentarz do Księgi o przyczynach 140innego.Mówi się, że w ten właśnie sposób staje się cośprzez nadanie formy, ponieważ to, co dochodzi pózniej,odnosi się do tego, co było zakładane wcześniej właśniena sposób formy [substancjalnej].W inny sposób jest cośpowodowane bez niczego uprzednio istniejącego.Mówisię, że w ten z kolei sposób coś staje się przez stwarzanie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
