[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Komentarz do Księgi o przyczynach 138wiecznego bytu pierwszego, pozostającego w spoczynku.%7łeby to zrozumieć, należy wiedzieć, że wcześniejsze jestjakieś bytowanie w sobie niż bycie poruszanym ku czemuśinnemu.Dlatego bycie poruszanym zakłada uprzednio bytowanie.A jeśli samo bytowanie jest takie, jakby znajdowało się pod czymś poruszanym, to znowu trzeba będziezałożyć wpierw jakąś zasadę ruchu i tak dociera się aż dojakiegoś bytu nieruchomego, który jest zasadą poruszaniasiebie samego i wszystkich [pozostałych bytów].To zaś jestwłaśnie pierwszym życiem.Dlatego jest oczywiste, że życiewe wszystkich bytach żyjących jest pewnym procesem, wywodzącym się z pewnego wiecznego bytu pierwszego, pozostającego w spoczynku, to znaczy bez żadnego poruszeniapodmiotu.Podobnie też w porządku bytów poznającychtrzeba, żeby było coś pierwszego.Jest więc oczywiste, żew porządku doskonałości oraz natury poznanie intelektualne jest wcześniejsze od zmysłowego, ponieważ jest bardziejniematerialne.Dlatego to właśnie dzięki intelektowi, jakoczemuś wyższemu, sądzimy o poznaniu zmysłowym, jakoo czymś niższym.Natomiast w samym poznaniu intelektualnym jest oczywiste, że dociekanie rozumujące* przebiega na podstawie zasad, które są znane same przez się,które to zasady [są rozpoznawane i formułowane] przezintelekt.Dlatego też rozum następuje po intelekcie**.* Wyrażenie ratiocinativa inquisitio można też oddać przez polskie wyrażenie dociekanie rozumowe , ale wydaje się, że z kontekstu wynika, iżTomaszowi bardziej w tym miejscu chodzi o podkreślenie, że dociekanie tojest przechodzeniem od przesłanek do wniosków, a więc ma postać pewnegoprocesu intelektualnego, niż o to, że ma ono charakter rozumowy, co oczywiście też jest prawdą.* * Ważna uwaga, podkreślająca wyższość tego, co w języku technicznymklasycznej metafizyki poznania nazywa się rozumieniem , w stosunku dotego, co nazywa się rozumem , czyli taką funkcją intelektu, która polega naprzeprowadzaniu wszelkiego typu rozumowań i argumentacji, zakładającychz kolei jakieś proste, fundamentalne rozumienie rzeczywistości. 18.Wszystkie rzeczy posiadają istotę.139A zatem czymś pierwszym w porządku poznających jest intelekt i dlatego trzeba, żeby wszystkie rzeczy umysłowo poznawalne, to znaczy poznające, posiadały wiedzę, to znaczypoznanie, dzięki pierwszej inteligencji.Dlatego też i w księdze Proklosa mówi się: Wszystkie byty poznające uczestnicząw poznaniu dzięki pierwszemu intelektowi94.Argumentem,który na to wskazuje, jest to, że wszelka wiedza zasadniczojest tylko inteligencją.Inteligencja bowiem, jak mówi Proklos, jest jakimś szczytem wszelkiego poznania.Dlategointeligencja jest pierwszym poznającym oraz wpływającym[swoim] poznaniem na wszystkie [byty] poznające.Jak zostało już powiedziane, według platoników, bytpierwszy, który jest ideą bytu, jest czymś ponad pierwszym życiem, to znaczy ponad ideą życia, a pierwszeżycie jest z kolei czymś ponad pierwszym intelektemidealnym.Ale według Dionizego byt pierwszy i pierwszeżycie oraz pierwszy intelekt są czymś jednym i tym samym,co jest Bogiem.Dlatego także Arystoteles w XII księdzeMetafizyki przypisuje pierwszej zasadzie, że jest intelektem, a jej poznawanie jest życiem i dzięki temu właśniewszystko posiada bytowanie, życie oraz rozumienia zasprawą tej pierwszej zasady95.Po trzecie, należy rozważyć, że te trzy [tj.bytowanie,życie, rozumienie] są spowodowane w rzeczach w różnysposób, czy to, według platoników, przez różne zasady,czy przez tę samą zasadę, według doktryny wiary [chrześcijańskiej] oraz Arystotelesa.Istnieje bowiem dwojaki sposób powodowania: jeden zapewne taki, w którymcoś staje się przy założeniu uprzedniego istnienia czegoś94 Por.Proklos, Elementy teologii, komentarz do twierdzenia CII.95 Por.Arystoteles, Metafizyka, ks.XII, rozdz.7 (1072 b 24); Tomaszz Akwinu, Komentarz do Metafizyki , ks.XII, lekcja 8, 2539-2544. Komentarz do Księgi o przyczynach 140innego.Mówi się, że w ten właśnie sposób staje się cośprzez nadanie formy, ponieważ to, co dochodzi pózniej,odnosi się do tego, co było zakładane wcześniej właśniena sposób formy [substancjalnej].W inny sposób jest cośpowodowane bez niczego uprzednio istniejącego.Mówisię, że w ten z kolei sposób coś staje się przez stwarzanie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]