[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.652Korzystam z egz.Wa BU Sd.713.819 (mf 15103); Ossol.XVII-3245 (def.br.pierwszej k.tyt., apokryfów, 8 k.końco-wych uzup.rps); 3246 (def.br.drugiej k.tyt.); 3248 (def.k.tyt.uszk., część k.uszk.); Wr BU 328624 (na jednej sygn.zPsRys 1632); BJ 311273 (adl.z PsRyb 1632).653Korzystam z egz.Wa BU Sd.711.130 (def.br.k.tyt.oraz s.21-22); BN XVII.1.104 (k.pocz.uszk.); Ossol.XVII-2144(pocz.uszk.obecnie po konserwacji; br.k.przedtyt.oraz Bb6-7, Kk12).W literaturze podaje się różne formaty dla NTBG1633, my przyjmujemy format 24 za opisem z katalogu BN.654Zob.S.W.Ringeltaube, Grndliche Nachricht von polnischen Bibeln, Danzig 1744, s.225.655E XIII, s.33; Jocher II, s.14, p.2305.656Na karcie katalogowej w CKSD BN zawierającej opis tego druku panuje bałagan i trudno odczytać z niej wyczerpująceinformacje.Katalog podaje następujące opisy Ossol.XVII-2144 (in 12, brak k.przedtyt.); BK 1462 (in 12); BJ 35282 I(Mf.5716); Kr MN XVII.2701 (in 16, s.801, 9); Kr Jez.XVII.341 (def.brak k.tyt., jest data 1632; in 8, a więc możefragm.BG 1632); przy niektórych wymienionych tu drukach jest rok 1532.657Cytat pochodzi z dokumentów synodów kalwińskich, cytuję za S.Tworek, art.cyt., s.121. 311 Mikołajewski ukończył pracę w 1623 r., za co dziękował mu synod prowincjonalny w Okszy(1625), jednak sprawa druku Biblii ciągnęła się jeszcze przez kilka lat, a to za sprawą Litwinów,którzy ciągle obstawali za przedrukiem Biblii Radziwiłłowskiej z nielicznymi tylko i naprawdę ko-niecznymi poprawkami.Z tego powodu decyzję o druku Biblii zatwierdzono dopiero w 1629 r.Li-twa zgodziła się na nią pod warunkiem, że nowa wersja nie będzie zbytnio odstępować od tłuma-czenia brzeskiego, będzie zawierać dawną przedmowę i noty marginalne.Na synodzie w Wilnie w czerwcu 1630 r.wysłuchano opinii o przekładzie wydanej przez teo-logów toruńskich.Jeszcze raz w oficjalnym liście ponowiono żądanie, aby ostrożnie wprowadzaćpoprawki do BB 1563.Druk rozpoczęto w 1630 r.Nad jego przebiegiem czuwał gorliwie sam tłumacz.Hnefeldtwłożył w dzieło wiele starań i środków finansowych.Dbał o korektę, którą wykonywano siedmio-krotnie dla każdego arkusza.Prace nad tłoczeniem Biblii trwały 2,5 roku.Ukazała się ona w ostat-nich dniach 1632 r., a do rąk czytelników dotarła na początku 1633.Gdy Biblia ujrzała światło dzienne, okazało się, że jest to tłumaczenie zasadniczo różniące sięod BB 1563.Z tego powodu kalwini litewscy nie zaakceptowali nowego przekładu i nadal posługi-wali się starą edycją, a nawet zabiegali o opracowanie kolejnej, zgodnej z ich oczekiwaniami, wer-sji Pisma Zwiętego.Z oporami nową Biblię przyjęli również Małopolanie.W ten sposób jeden zetapów zmierzających do ujednolicenia obrządków kalwinów litewskich, małopolskich i wielkopol-skich zakończył się niepowodzeniem.658BG 1632 z trudem torowała sobie drogę w zborach protestanckich.Do najczęściej stawianychjej zarzutów należały: 1) błędy drukarskie, wśród których największą burzę wywoła pomyłka wMt 4, 1 (Jezus kuszony do diabła zamiast od diabła); 2) zbyt duże odstępstwo od BB 1563;3) podpis pod listem do Radziwiłła złożyli tylko superintendenci wielkopolscy.659Zrozumiałą rzeczą jest fakt nieżyczliwego przyjęcia BG 1632 przez środowiska katolickie.W 1634 r.prymas Jan Wężyk wydał list potępiający to tłumaczenie.Nakazał on wiernym, pod klą-twą, składać tę Biblię u plebanów, zabronił rozpowszechniania jej i dokonywania przedruków.Re-akcję Wężyka na ukazanie się BG 1632 pochwalił papież Urban.660O trudnych początkach dzieła Mikołajewskiego świadczą kłopoty ze zbytem książki, na któreuskarżał się A.Hnefeldt (z powodu braku środków finansowych na druk typograf wytłoczył dziełona kredyt, licząc na zysk ze sprzedaży), zabiegając o propagowanie nowej wersji wśród ludu i mini-strów.658Na temat genezy BG 1632 zob.S.Tworek, art.cyt., s.121-125.128; M.Sipayłło, W sprawie., art.cyt., s.146-148; T.Wojak,art.cyt., s.22-25.Typograficzne i ekonomiczne aspekty genezy i druku BG 1632 zob.Z.Nowak, art.cyt., s.38-50.659Zob.M.Sipayłło, W sprawie., art.cyt., s.149; T.Wojak, art.cyt., s.51.660Zob.T.Wojak, art.cyt., s.52; Jocher II, s.96-100. 312 Ponadto bardzo szybko, bo już w 1633 r., Małopolanie wystąpili z pomysłem druku nowejedycji Biblii.Miała się ona ukazać w większym formacie in folio (co w świetle wcześniejszych za-strzeżeń trochę dziwi), większym drukiem, z nową przedmową podpisaną przez superintendentówwszystkich prowincji oraz w układzie typograficznym wzorowanym na BB 1563.O torowaniu so-bie drogi przez BG 1632 świadczy fakt, iż w planowanej edycji postanowiono zachować przekładMikołajewskiego, poprawiając go tylko w niektórych miejscach.Podejmowano również sprawęopracowania do nowego wydania not, a nawet wstępnie rozdzielono pracę.O następczyni BG 1632dyskutowano na synodach jeszcze do 1644, ale osłabiony i wypierany przez kontrreformację obózinnowierczy na jej wydanie już się nie zdobył.Druga edycja Biblii gdańskiej ukazała się dopiero w1660 r.w Amsterdamie.Zachowano w niej zarówno format jak i tekst wydania pierwszego, coświadczy o zaakceptowaniu pracy Mikołajewskiego i Hnefeldta przez polskich protestantów.661Zwróćmy jeszcze uwagę na twórców BG 1632.Główną rolę w powstaniu tego przekładuodegrał superintendent wielkopolski, Daniel Mikołajewski662.Spośród innych nazwisk wymieniasię również seniora braci czeskich Pawła Paliura, seniora kalwinów małopolskich Tomasza Wę-gierskiego oraz Jana Turnowskeigo.Maria Sipayłło przyjmuje udział Paliura, ale wątpi w zaanga-żowanie w pracę nad tekstem Węgierskiego, który prawdopodobnie zajmował się tylko gromadze-niem środków pieniężnych.Inni wątpią również w zaangażowanie Paliura w prace nad przekładem,twierdząc, że też zajmował się tylko gromadzeniem środków finansowych.Niepewny jest takżeudział Turnowskiego.663Jeśli chodzi o przyjętą w Biblii gdańskiej koncepcję przekładu, to jest ona całkowicie różnaod założeń zespołu pińczowskiego.Mikołajewski tłumaczył literalnie, zwracając baczną uwagę nadokładne oddanie słów oryginału
[ Pobierz całość w formacie PDF ]