Nietzsche Z genealogii moralnoci (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wszystkie instynkty, nie mogącewyładować się na zewnątrz, z w r a c a j ą s i ę w e w n ą t r z oto co nazywam u w e w n ęt r z n i e n i e m człowieka; tak dopiero przyrasta do człowieka to, co się pózniej jego �du-szą� zowie.Cały świat wnętrzny, początkowo cienki, jakby wciśnięty między dwa naskórki,róż rósł się i wyrósł, nabrał głębi, szerzy, wysokości, w miarę, jak z a h a m o w a n e zostałowyładowywanie się człowieka na zewnątrz.Owe straszne obwarowania, któremi organizacyapaństwowa broniła się przeciw dawnym instynktom wolności kary przedewszystkiem nale-żą do tych obwarowań , sprawiły, że wszystkie owe instynkty starego, wolnego, koczowni-czego człowieka zwróciły się wstecz, p r z e c i w c z ł o w i e k o w i s a m e m u.Wrogość,okrucieństwo, uciecha z prześladowania, z napadania, ze zmiany i zniszczenia wszystko to,zwrócone przeciw posiadaczom takich instynktów, o t o początek �nieczystego sumienia�.Człowiek, który z braku zewnętrznych wrogów i oporów, wtłoczony w gniotącą cieśń i pra-widłowość obyczaju, niecierpliwie sam siebie targał, prześladował, gryzł, zakłócał i katował,39to o kraty swej klatki raniące się zwierzę, które się chce �obłaskawić�, ten nędzarz, czującybrak i trawiony tęsknotą za pustynią, który z samego siebie stwarzać sobie musiał przygodę,miejsce tortury, puszczę niepewną i niebezpieczną ten szaleniec, ten stęskniony i zrozpa-czony więzień stał się wynalazcą �nieczystego sumienia�.Od niego jednak rozpoczęła sięnajwiększa i najstraszniejsza choroba, z której ludzkość po dziś dzień nie ozdrowiała, czło-wiek rozchorował się n a c z ł o w i e k a, n a s i e b i e s a m e g o: wskutek gwałtownegoodcięcia się od przeszłości zwierzęcej, niejako skoku i runięcia w nowe położenie i warunkibytu, wskutek wypowiedzenia wojny starym instynktom, na których polegała dotąd jego siła,uciecha i straszliwość.Dodajmy do tego natychmiast, że z drugiej strony wraz z duszą zwie-rzęcą, zwracającą się przeciw samej sobie, stojącą po stronie przeciwnej sobie samej, zaszłona ziemi coś tak nowego, głębokiego, niesłychanego, zagadkowego, w sprzeczność i p r z y sz ł o ś ć b r z e m i e n n e g o, że widok ziemi zmienił się zasadniczo.W samej rzeczy, trzebabyło boskich widzów, aby godnie uczcić widowisko, które się wówczas zaczęło i któregokońca jeszcze dziś wcale przewidzieć nie można, widowisko zbyt subtelne, zbyt cudowne,zbyt paradoksalne, aby mogło się odegrać niedorzecznie, niepostrzeżenie na jakiejś śmiesznejgwiezdzie! Odtąd człowiek należy do najbardziej nieoczekiwanych i wzruszających rzutówszczęścia, w które gra �wielkie dziecko� Heraklita, czy się zwie Zeusem czy Przypadkiem, wzbudza dla siebie zajęcie, napięcie uwagi, nadzieję, nieledwo pewność, jak gdyby coś sięnim zwiastowało, coś przygotowywało, jak gdyby człowiek nie był celem, lecz tylko drogą,ogniwem, mostem, wielką obietnicą.17.Do założenia tej hipotezy początku nieczystego sumienia należy po pierwsze to, że owaprzemiana nie była wcale stopniowa, wcale dobrowolna i nie przedstawiała się jako organicz-ne wrastanie w nowe warunki, lecz jako przełom, jako skok, mus, nieodparta fatalność, prze-ciw którym nie było żadnej walki, ani nawet żadnego ressentiment.Po drugie jednak i to, żeprzystosowanie się nie hamowanej dotąd i nie ukształconej ludności do stałej formy, jak za-częło się gwałtem, tak też samymi gwałtami do końca doprowadzone zostało; że najstarsze�państwo�, wedle tego wystąpiło i dalej działało jako tyrania straszliwa, jako miażdżąca ibezwzględna maszynerya, aż wreszcie taki surowy materyał ludu i półzwierząt nietylkougniótł się i stał się podatny, lecz także został u f o r m o w a n y.Używam wyrazu �pań-stwo�: wiadomo, co przez to rozumiem jakąś gromadę płowowłosych drapieżców, rasęzdobywców i panów, która, zorganizowana na sposób wojenny, i posiadając moc do organi-zowania, kładzie bez skrupułu swe straszliwe łapy na ludność może liczebnie nieskończeniewyższą, lecz jeszcze bezkształtną, jeszcze koczowniczą.Tak przecie poczyna się �państwo�na ziemi: sądzę, że pozbyto się owego marzenia, które kazało mu powstawać drogą �umo-wy�.Kto rozkazywać umie, kto jest z natury �panem�, kto gwałtem sobie poczyna w każdymruchu i dziele, cóż ma taki do czynienia z umowami? Takie istoty nie są obliczalne, przy-chodzą jak przeznaczenie, bez powodu, wbrew rozumowi, bez względu, pozoru, zjawiają się,jak grom się zjawia, zbyt strasznie, zbyt nagle, zbyt przekonywająco, zbyt �inaczej�, by na-wet nienawidzone być mogły.Dzieło ich jest instynktownem tworzeniem form, wyciskaniemform, są to najbardziej poniewolni, najnieświadomsi artyści, jacy istnieją.Gdzie się pojawią,jawi się wkrótce coś nowego, twór władczy, który ż y j e, w którym części i funkcye zostałyodgraniczone i uzależnione, w którym nie znajdzie miejsca nic wogóle, w co wprzód nie zo-stał włożony �sens� odnośnie do całości.Oni nie wiedzą, ci urodzeni organizatorowie, cowina, co odpowiedzialność, co wzgląd; rządzi nimi ów straszliwy egoizm twórcy, który pa-trzy jak spiż i czuje się, jak matka przez dziecię swoje, z góry usprawiedliwionym przez swe�dzieło� na wieki.To n i e w n i c h wyrosło nieczyste sumienie, rozumie się z góry, aleby40nie było wyrosło b e z n i c h to obrzydłe zielsko, brakłoby go, gdyby pod naciskiem ichmłotów bijących, ich potęgi twórczej pewne olbrzymie quantum wolności nie zostało usunięteze świata, przynajmniej z widoku i niejako wprowadzone w s t a n u t a j e n i a [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki