[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Lebensteina, według której w gospodarce działają jedynieposzczególni ludzie.Poza podwaĪeniem czterech podstawowych załoĪeĔ, teorie alternatywnezwróciły uwagĊ na zagadnienia ignorowane przez teoriĊ tradycyjną, takie jak:•wprowadzenie kategorii przedsiĊbiorcy do modelu wyjaĞniającegofunkcjonowanie firmy;•wpływ rozdzielenia własnoĞci od zarządzania na cel i sposób zachowaniasiĊ przedsiĊbiorstwa;•zaleĪnoĞü pomiĊdzy preferencjami i motywacjami ludzi zatrudnionych wprzedsiĊbiorstwie a jego celem i zachowaniami;•zaleĪnoĞü pomiĊdzy wielkoĞcią przedsiĊbiorstwa a jego celem izachowaniami;•zaleĪnoĞü pomiĊdzy strukturą i charakterem kontraktów zawieranychprzez przedsiĊbiorstwo a jego zachowaniami65.WĞród alternatywnych teorii przedsiĊbiorstwa wymieniü moĪna66:•teoriĊ innowacji i przedsiĊbiorcy J.Schumpetera;(dostĊp 16.11.2007), s.3; H.Leibenstein, Poza schematem „homo oeconomicus”,PaĔstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988, s.17-19; T.Gruszecki,Współczesne…, wyd.cyt., s.287.65 Por.T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt., s.127.66 Przedstawiony tu podział na poszczególne alternatywne teorie przedsiĊbiorstwa traktowaünaleĪy jako umowny.Trudno bowiem wyznaczyü ostre granice pomiĊdzy nimi, poniewaĪkolejni badacze czerpali z dorobku poprzedników, nie zamykając siĊ w sztywnych ramachjednej teorii.Spotkaü moĪna ponadto róĪne klasyfikacje.Por.D.Neuberger, What’sCommon to Relationship Banking and Relationship Investing? Reflections within theContractual Theory of the Firm, University of Rostock, September 2005,http//ssrn.papers.com (dostĊp 22.11.2007), s.7; T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt.; M.Gorynia, op.cit., s.21, 57.Warto zauwaĪyü, Īe w teorii przedsiĊbiorstwa zauwaĪyü moĪna mnoĪenie bytów ponadpotrzeby i tworzenie nowych „teorii”, a czasem tylko nowych nazw dla ujĊü, które zpowodzeniem mogłyby pomieĞciü siĊ w istniejących juĪ nurtach, czego przykładem jestpodejĞcie oparte na kompetencjach, oparte na zasobach, oparte na potencjale(moĪliwoĞciach, umiejĊtnoĞciach) przedsiĊbiorstwa (ang.competence-based, resorce-based,capabilities approach) czy strategiczna teoria firmy (ang.strategic theory of the firm).Pozatym spotkaü moĪna teorie niekwalifikujące siĊ do Īadnej z powyĪszych grup (np.poznawczateoria firmy).Por.B.Nooteboom, Elements of a cognitive theory of the firm, Paper forsymposium on cognition & economics, Great Barrington MA.USA, 17-20 July 2003,http://ssrn.papers.com (dostĊp 15.02.2006); N.J.Foss, Thorstein…, wyd.cyt., s.9; R.P.Rumelt, Towards a strategic theory of the firm, w: R.B.Lamb (red.), Competetive StrategicManagement, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ 1984, s.556-570.30•instytucjonalne teorie przedsiĊbiorstwa;•koncepcjĊ kosztów transakcyjnych R.Coase’a;•teoriĊ kontraktualną i szkołĊ praw własnoĞci;•teoriĊ agencji oraz koncepcje wewnĊtrznej i zewnĊtrznej własnoĞci;•teoriĊ mikro-mikro H.Lebensteina;•teorie menedĪerskie;•teoriĊ ograniczonej racjonalnoĞci H.Simona;•behawioralną teoriĊ przedsiĊbiorstwa;•nową ekonomiĊ instytucjonalną;•biologiczne i ewolucyjne teorie przedsiĊbiorstwa;•szkołĊ zasobów i kompetencji.Analiza alternatywnych teorii przedsiĊbiorstwa wskazuje, Īe Īadna z nich niezajmuje siĊ całoĞciowo przedsiĊbiorstwem zarządzanym przez właĞcicieli.Przyczyntego stanu rzeczy doszukiwaü siĊ moĪna w tym, Īe rozwój przedsiĊbiorstwa wymusiłz czasem rozdzielenie funkcji zarządczych od właĞcicielskich, w konsekwencjiniejako naturalnie alternatywne teorie przedsiĊbiorstwa zajĊły siĊ nowymi typamiprzedsiĊbiorstw, powstającymi w nich nowymi zjawiskami67, koncentrując uwagĊwłaĞnie na przedsiĊbiorstwach, w których funkcje zarządcze i właĞcicielskie sąrozdzielone.W tych teĪ przedsiĊbiorstwach jaskrawo wystĊpowały zjawiskawskazujące na nieadekwatnoĞü teorii tradycyjnej.Spowodowało to „zaniedbanie”przez teoriĊ firmy przedsiĊbiorstw, w których rozdzielenie to nie ma miejsca.Mając ĞwiadomoĞü braku teorii koncentrującej siĊ na podmiocie rozprawy, wdalszej jej czĊĞci dokonano przeglądu alternatywnych teorii przedsiĊbiorstwa wposzukiwaniu tego, co mogłoby byü pomocne w wyjaĞnieniu specyfikiprzedsiĊbiorstw zarządzanych przez właĞcicieli.Wskazano takĪe na niektóre zustaleĔ poszczególnych teorii odnoszące siĊ do koncepcji zarządzania przez wartoĞü.W dalszej czĊĞci rozprawy odniesiono siĊ do tych teorii, które dotycząproblematyki poruszanej w rozprawie.Pierwszą z teorii alternatywnych, która odnosi siĊ do tematyki rozprawy jestkoncepcja innowacji i przedsiĊbiorcy J.Schumpetera.Według J.Schumpeteramotorem zmian w gospodarce, a zarazem Ĩródłem osiągania zysku nadzwyczajnego(czystego), są innowacje68.Ze stwierdzenia tego wynikają konsekwencje dlazarządzania przez wartoĞü.Skoro bowiem zysk czysty powstaje po pokryciu67 Choü uznaje siĊ, Īe teoria firmy powinna wyjaĞniaü powód istnienia przedsiĊbiorstw,róĪnice pomiĊdzy nimi, ich granice oraz wewnĊtrzną organizacjĊ, to wiele teoriialternatywnych dotyka jednego z tych zagadnieĔ, bĊdąc czĊsto reakcją na zjawiskozaobserwowane w przedsiĊbiorstwach.Por.N.J.Foss, P.G.Klein, Entrepreneurship…, wyd.cyt., s.2; J.W.Stoelhorst, E.M.van Raaij, op.cit., s.2.68 Problematyce tej poĞwiĊcony jest czwarty rozdział dzieła J.Schumpetera: Teoria rozwojugospodarczego, PaĔstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960, s.204-250.Por.takĪeM.Blaug, Teoria…, wyd.cyt., s.475; M.Gorynia, op.cit., s.17.31wszystkich kosztów, w tym kosztów alternatywnych (kosztu kapitału), topowstawanie zysku czystego jest równoznaczne z tworzeniem wartoĞci (osiąganiemstopy zwrotu przewyĪszającej minimalną wymaganą stopĊ zwrotu, czyli kosztkapitału).Zatem w terminologii zarządzania przez wartoĞü oznacza to, Īe J.Schumpeter w innowacji upatrywał głównego (jeĞli nie jedynego) Ĩródła tworzeniawartoĞci.Zmiany innowacyjne J.Schumpeter podzielił na trzy fazy:1) pomysł (ang.invention) – moĪe to byü zarówno przełomowy wynalazek,jak i koncepcja zmian dotyczących produktu, rynku, procesu produkcyjnego,organizacji przedsiĊbiorstwa;2) wprowadzenie innowacji (ang.innovation) – kluczowa, nierzadko bardzodługa faza, zmierzająca do umiejscowienia pomysłu na rynku;3) dyfuzja (ang.difusion) – upowszechnienie innowacji za sprawąnaĞladowców.W ujĊciu J.Schumpetera bardzo istotną rolĊ w przeprowadzeniu zmianinnowacyjnych odgrywa przedsiĊbiorca69.To przedsiĊbiorca wybiera pomysł, któryumoĪliwi osiąganie zysków nadzwyczajnych, dziĊki zdolnoĞciom organizacyjnymuczestniczy w przetworzeniu pomysłu w efekt koĔcowy, znajdując Ĩródłafinansowania innowacji.Rola przedsiĊbiorcy jest tak waĪna, poniewaĪ dopiero pouplasowaniu innowacji na rynku moĪe ona przynieĞü zyski nadzwyczajne.Te z koleiprzyciągają naĞladowców, co prowadzi do dyfuzji innowacji i zanikania zyskównadzwyczajnych70
[ Pobierz całość w formacie PDF ]